Kilt
Geçtiğimiz hafta katıldığım Macallan damıtımevi açılış davetinden paylaştığım kiltli fotoğraflarıma çok fazla soru ve yorum geldi
Kilt giymek çok özel bir deneyim.
Geçtiğimiz hafta katıldığım Macallan damıtımevi açılış davetinden paylaştığım kiltli fotoğraflarıma çok fazla soru ve yorum geldi ki bu yazıyı kaleme alıp İskoçya’nın bu geleneksel kıyafetini açıklamak istedim.
Öncelikle ilk bilgi; etek değil kilt! Biliyorum, gittiğiniz lisede kızlar çok benzer etekler giyiyordu veya benim gibi 1980’leri yaşamış bir insansanız ekose etekle ilgili ilk anılarınız annenizin giydiği ve ilginç bir iğneyle tutturduğu bu eteklerdi. Ancak kilt bir etek değil ve arada kadınlar da giyse de aslında bir erkek kıyafeti.
Kiltin Tarihi
Kiltin tarihi yüzyıllarca öncesine dayanıyor. 16. Yüzyıl kiltleri yalnızca alt kısımdan oluşmuyor ve omuz üstünden atılan bir parçası da var; 17 ve 18. Yüzyıllarda evrimleşiyor ve bugünkü modern kiltlere benzeyen alt parçaları görmeye başlıyoruz. Kilt başlarda politik ve kültürel anlamlar içeren bir giysiyken Kral George IV ve Kraliçe Victoria zamanında yaygınlaşıyor ve İskoçya’nın simgesi haline geliyor.
Kilt yünlü ve tartan desenli kumaşlardan dikiliyor. Tartan bizim “ekose” dediğimiz kumaş deseni türü. Zaten “ekose” kelimesi de dilimize Fransızca’dan girmiş (fra. écossais) ve kelime anlamı olarak “İskoç” demek. Oldukça uzun ve ve ağır olan kilt bele dolanarak giyiliyor. Pileli arka tarafını belinize gelecek şekilde oturtuyor ve sağ parçasını sola, sol parçayı da sağa özel deri kemeriyle tutturuyorsunuz. Kiltin boyu dizkapağınızın hizasında olmalı.
En çok aldığım sorulardan biri kiltimde kullanılan tartan kumaşın hangi klana ait olduğu. Tartan desenleri sadece klanlara değil bölgeler, şehirler, okullar, şirketler ve hatta kişilere ait olabiliyor. 19. Yüzyıldan bu yana faliyette olan Scottish Tartans Authority (STA) tüm desenlerin kaydını tutan The International Tartan Index (ITI) in de sahibi. Genel kullanım için de tasarlanmış pek çok tartan bulunuyor. Fotoğrafta üstümde gördüğünüz tartan Platinum Pride of Scotland olarak bilinen genel kullanım bir tartan ve siyah ve füme karelerden ve mor çizgilerden oluşan bir desene sahip.
Tarihin ilk freebag’i: Sporran
Kiltin cebi olmadığı için Sporran adı verilen özel çantalar kullanmak gerekiyor. Sporran zincirle veya deri bir kemerle tutturuluyor ve öne asılıyor. Kiltin altına uzun yünlü çoraplar giyiliyor ve çorabın üst kısmına kiltle aynı desende bir kurdele takılıyor. Çoraplardan birine de deri kınında bir bıçak yerleştiriliyor. Bıçak süs gibi algılansa da bildiğimiz bıçak; bu nedenle güvenlikten geçilen ve kesici/delici alet sokmanın yasak olduğu bir yere gidiyorsanız alınmama riski var.
Kiltin üstüne giymek için metal düğmeli kısa ceketler var, bunlar da etkinliğin resmi olup olmamasına göre değişkenlik gösterebiliyor. Yine çok gelen sorulardan biri altına iç çamaşırı giyip giyilmeyeceği. Bu konuda bir kural bulunmuyor ve hatta Scottish Tartans Authority giyilmemesinin “hijyenik olmadığı” şeklinde bir açıklaması var (bunu da merak edenler için, ben tabii ki giydim:)
Kilt tüm aksesuarları ile kullanıldığında fazla “kostüm” havası taşıdığı için daha modern kullanımları var. Mesela Macallan etkinliğinde sporran ve kemer takmadım ve kiltimi aynı tartan desenli bir kravat ve siyah kadife bir ceketle tamamlayarak daha modern bir hava elde ettim. https://scottishkiltshop.com/ adresinde de görebileceğiniz gibi deri, keten kumaş, denim gibi farklı malzemelerden yapılan ve değişik dikimlere sahip, sayısız modern kilt bulunuyor. Kiltin üstüne modern bir ceket/yelek, gömlek ve hatta tshirt giymek mümkün. İskoçya seyahatlerimden birinde İngiltere – İskoçya rugby maçına denk gelmiştik ve şehirdeki tüm taraftarlar yün kazak ve kışlık montun altına sadece kilt giymiş ve sporran takmamışlardı.
Kişisel deneyimimden söyleyebilirim ki kilt başta çok garip gelse de müthiş bir rahatlık sağlıyor, çok havadar ve geniş bir hareket serbestisi tanıyor. Sporran kullanmamanın en önemli dezajantajı cep telefonu, cüzdan ve sigara gibi şeyleri koyacak yer olmaması.
Kilt giymek istemeyen ancak İskoç ruhunu sergilemek isteyenler için tartan desenli pantolonlar da bulunuyor (Fotoğraftaki kişi The Macallan, Highland Park, Famous Grouse ve Glenturret gibi viskileri bünyesinde bulunduran Edrington firmasının CEO’su Ian Curle)
Son günlerde kilti tekrar gündeme getiren ve sosyal medyada konuşulmasını sağlayan ilginç bir isim Finlay Wilson. Finlay “kilted yoga” konseptini ortaya atan bir yogi ve üstünde sadece kiltle yaptığı yoga hareketleriyle (ve elbette altına herhangi bir şey giymediği için sergilediği hoş görüntülerle) Youtube ve Instagram üstünden milyonlarca kişiye ulaşmış durumda. Kilted Yoga isimli kitabı bende de var ve üniversite yıllarımda yaptığı yogaya yeniden dönmemi sağladı (ama ben kiltle yapmıyorum elbette ki😊)
https://www.youtube.com/channel/UCmjCrtZedLbpfmHXvKqkmfw
https://www.instagram.com/kiltedyogis/
https://www.instagram.com/finlay0901/
Bu yazılarım da ilginizi çekebilir:
Macallan Damıtımevi açılış davetinden izlenimlerim (ingilizce)
