Malt Harmanları
Birden fazla damıtımevinde üretilen tek malt viskileri harmanlayarak oluşturulan malt harmanları son yıllarda en hızlı gelişen viski kategorilerinden biri
Malt harmanları son yıllarda o kadar büyük bir hızla gelişen bir kategori ki, ayrı bir yazının konusu olmayı hak ediyor.
Bildiğiniz gibi viski endüstrisi 1960’lara kadar %100 harman viskilerden oluşurken, ilk olarak Glenfiddich’in global pazarlamasının başlamasıyla tek malt viski (single malt) kategorisi gelişmeye başlıyor ve son 50 yılda geldiğimiz noktada dünyada satılan tüm viskilerin %90’ı harman viskiyken %10’u da tek damıtımevinden çıkan malt viskilerden oluşuyor (kaynak: 2019 SWA)
2009 tarihli İskoç viski yasasının tek malt, harman viski ve malt harmanı tanımlarını hatırlayalım, parantez içlerine de pratik anlamlarını yazdım:
- Tek Malt İskoç Viskisi (Single malt): İskoçya’da, tek bir damıtımevinde, su ve arpa maltı kullanılarak pot still imbiklerde üretilen viskiler (içinde sadece arpa bulunuyor)
- İskoç Harman Viskisi (Blended Scotch): Bir veya daha fazla tek malt İskoç viskisinin, bir veya daha fazla tek tahıl (single grain) viskisiyle karıştırıldığı İskoç viskisi (içinde arpa, mısır, çavdar, buğday vs olabilir)
- Tek Tahıl İskoç Viskisi (Single Grain): Tek bir damıtımevinde üretilen ve “tek malt viski” tanımına uymayan tüm viskiler (içinde mısır, buğday, çavdar ve hatta arpa bulunabilir)
- İskoç Malt Harman Viskisi (Blended Malt): Birden fazla damıtımevinde üretilmiş iki veya daha fazla tek malt viskinin karıştırıldığı İskoç viskisi (içinde sadece arpa bulunuyor)
Tanımlar kafa karıştırıcı olabiliyor. O yüzden örneklerle açıklamak daha doğru olabilir: Dünyanın en çok satılan tek malt viskisi Glenfiddich, Speyside bölgesindeki Glenfiddich damıtımevinde su ve arpa maltı kullanılarak üretiliyor (başka bir tahıl yok) ve bu nedenle “tek malt viski”
Dünyanın en çok satan harman viskisi Johnnie Walker’ın içinde pek çok tek malt viski (Cardhu gibi, Clynelish gibi) ve tek tahıl viskileri var (buğday, çavdar, mısır vs herhangi bir tahıl olabilir)
Sırada yazımızın ana konusu malt harmanları var
Ülkemizde uzun yıllar Johnnie Walker Green Label’la temsil edilen bu kategoride artık Chivas Ultis ve Monkey Shoulder gibi viskiler de bulunuyor. Son 5 yılda elbette Meleklerin Payı’nın da etkisiyle ülkemizin viski kültüründe büyük bir gelişme gözlemliyorum. Bu dönemde Green Label bir süre piyasada bulunmadığı için viski kültürüyle yeni tanışanlar için malt harmanı denince akla gelen ilk marka Monkey Shoulder. Ülkemizde de bulunan bu malt harmanlarında tanıma uygun olarak “birden fazla damıtımevinden tek malt viskiler” bulunuyor. Harman viskilerden farklı olarak içlerinde diğer tahıllardan üretilmiş viskiler yok. Kafayı biraz daha karıştıralım: Johnnie Walker Red Label bir “harman viski” içinde malt viski de var tahıl viskisi de, ama Johnnie Walker Green Label bir “malt harman viskisi”, içinde sadece tek malt viskiler var.
2009 yasasında önce Blended Malt tanımı olmadığı için Pure Malt, Vatted Malt gibi farklı ve kafa karıştırıcı terimlerle pazarlanan bu viskiler artık etiketlerine Blended Malt yazıyorlar ve bunu gördüğümüz zaman içlerinde sadece tek malt viskiler bulunduğunu, tahıl viskisi bulunmadığını anlıyoruz.
Malt Harmanları tek malt viskilerden ve harmanlardan daha mı üstündür?
Nasıl “single malt viskiler harman viskilerden iyidir” cümlesi yanlışsa, benzer bir cümle olan “malt harmanları single malt viskilerden ve harman viskilerden iyidir” gibi bir cümle de hatalıdır. Malt harmanlarında da amaç aynı harman viskilerde olduğu gibi farklı viskileri karıştırarak farklı lezzet ve koku kombinasyonları yaratmaktır. Harman ve malt harmanı yaratmak için derin bir harmanlama bilgi ve deneyimine ihtiyaç vardır. Dengeli bir harman yaratabilmek için 30-40 yılını bu işe vermiş başharmancılar işbaşındadır.
Viski firmaları harman viskilerin (Blended Scotch) içinde tam olarak hangi viskilerin olduğunu net açıklamıyor. Elbette bir fikrimiz var ve bu yazımda görebileceğiniz gibi Johnnie Walker, Chivas Regal, The Famous Grouse gibi ünlü harmanların içindeki bazı viskileri biliyoruz. Malt harmanları içinse durum farklı, firmalar genellikle az sayıda viski karıştıryor ve kutuların üstüne de yazıyor. Çoğu zaman tam olarak hangi malt viskilerin harmanlandığını biliyoruz (elbette kaç yaşında viskilerin hangi oranlarda konduğu bilgisi hala büyük ölçüde gizli).
Malt harmanlarına kaç single malt gireceği ile ilgili bir kural bulunmuyor. Monkey Shoulder’da sadece 3 single malt viski varken, Wemyss The Hive’da tam 16 farklı single malt bulunuyor. Markalar üstünden açıklamaya devam edelim:
Monkey Shoulder
Grants firmasının son yıllarda özellikle Amerika pazarında “kokteyl viskisi” olarak pazarlaması sonucunda büyük bir bilinirliğe ulaşan, ülkemizde de fiyat performans oranı nedeniyle çok tercih edilen Monkey Shoulder’ın içinde 3 damıtımevinde üretilen tek malt viskiler bulunuyor:
- Glenfiddich
- Kininvie
- The Balvenie
Bu 3 damıtımevi de William Grants & Sons firmasına ait ve Speyside gezilerimden hatırlayabileceğiniz gibi aynı arazi içinde, birbirine yürüyüş mesafesinde komşu damıtımevleri
Malt harmanları ve Monkey Shoulder için en merak edilen konulardan biri içindeki malt viskilerden nasıl daha ucuz olduğu. Bu damıtımevlerinden viskilerin karışıma girmesi 12, 18, 21 yıl olgunlaşmış viskilerin girdiği anlamına gelmiyor. Uygun fiyatın sebebi genellikle daha genç viskilerin karıştırılıyor olması. Bu yazımda tadım notlarımı verdiğim Monkey Shoulder da YBV (yaş belirtilmeyen viski) kategorisinde
Johnnie Walker Green Label 15
Uzun yıllardır piyasada olan ve kendi fan kitlesine sahip efsaneleşmiş ekspresyonlardan olan Johnnie Walker Green Label 15 ilginç bir şişe, zira yaş belirtilen nadir malt harmanlarından. Kutusunun üstünde de açıkça yazdığı şekliyle 4 malt viskinin karıştırıldığını görüyoruz. Şişeye “15” yazabilmek yasa gereği o şişenin içindeki her damla viskinin 15 ve daha yaşlı viskiler olmasını gerektiriyor.
- Talisker
- Cragganmore
- Linkwood
- Caol Ila
Tahmin edeceğiniz üzere bu 4 damıtımevi de Johnnie Walker markasının da sahibi olan Diageo firmasına ait. Green Label’ın hikayesini ve eski/yeni şişelerin karşılaştırmalı tadım notlarını bu yazımda anlatmıştım.
Green Label için 15 yıllık viskiler gerektiği için stok sorunları yaşanabiliyor ve bazı ülkelerde de daha isli viskiler tercih ediliyor. YBV (yaş belirtilmeyen viski) kategorisinde olan Johnnie Walker Island Green de Clynelish, Glenkinchie, Cardhu ve Caol Ila harmanlanan bir malt harmanı. Tadım notlarımı bu yazımda okuyabilirsiniz
Chivas Regal Ultis
Yine ilginç bir malt harmanı. Bugüne kadar hep harman viski üreten Chivas’ın “malt harmanları” kategorisine şişe tasarımı ve fiyat açısından premium bir giriş yapması bu kategorinin genel değerini artıran bir gelişme. Sanat eseri gibi şişesiyle, şık şişe ve kapak detaylarıyla ilgi çeken Chivas Regal Ultis’in içinde de 5 single malt viski bulunuyor:
- Tormore
- Longmorn
- Strathisla
- Allt A’Bhainne
- Braeval
Bu 5 damıtımevi de Chivas Regal markasının da sahibi olan Fransız firma Pernod Ricard’a ait. 5 single maltın tek tek tadım notlarını bu yazımda, Chivas Ultis’in tadım notlarını da bu yazımda paylaşmıştım.
Meleklerin Payı 2018 Ödüllerinde “Viski Tutkunlarının Seçimleri” kategorisinde bu 3 viski yarışmış ve çok ilginç bir sonuçla karşılaşmıştık. 1417 kişinin katıldığı anketimde sadece 1 oy farkla Monkey Shoulder’ın geçen Johnnie Walker Green Label ödülün sahibi olunca “oylar tekrar sayılsın” esprileri yapılmıştı. Oy dağılımlarını ve dğer kategorilerin kazananlarını bu yazımda açıklamıştım.
Malt Harmanı Kategorisi Giderek Kalabalıklaşıyor
Yukarıda ayrıntılı anlattığım malt harmanları büyük firmalara ait ekspresyonlar ve dünyanın pek çok yerinde rahatlıkla bulunabiliyorlar. Ancak bu kategoride elbette ki daha pek çok örnek bulunuyor. Nispeten küçük firmalara ve bağımsız şişeleyicilere ait oldukları için kolay bulunmuyorlar. Malt harmanı şişeleyen firmalara ve ünlü şişelerine göz atalım:
Compass Box
Compass Box şişenin değil firmanın adı. Müthiş şişeler çıkaran Compass Box’un pek çok malt harmanı bulunuyor. Johnnie Walker’dan ayrılan John Glazer’ın kurduğu Compass Box sektörün en inovatif firmalarından biri ve her yeni şişesi büyük bir heyecanla karşılanıyor. Firmanın ilk malt harmanlarından olan ve İskoçya Viski Birliği tarafından olgunlaştırma teknikleri yüzünden büyük eleştiri alan Compass Box The Spice Tree dünyanın en ünlü malt harmanlarından desek hatalı olmaz. Compass Box The Last Vatted Malt da 2009 da değişen kanuna tepki olarak yaratılmış bir marka (2009 dan sonra “vatted malt” yazmak yasaklandığı için) Compass Box Flaming Heart ve 2018 Whisky Show London’da lansmanı yapılan ve ilk defa tatma fırsatını bulduğumuz Compass Box The Story of the Spaniard firmanın malt harmanı kategorisindeki şişelerinden bazıları.
Compass Box web sitesini mutlaka ziyaret etmenizi isterim. Firma bir “şeffaflık” kampanyası yürütüyor ve şişelerin içine giren single maltların adıyla kalmayıp yüzde olarak formüllerini de açıklıyor (elbette SWA la mahkemelik olduğu için dilediği kadar şeffaf da olamıyor)
Douglas Laing
İskoçya’nın en eski ve başarılı bağımsız şişeleyicilerinden olan Douglas Laing’in elinde pek çok damıtımevinden harika fıçılar bulunuyor. Ardbeg, Caol Ila, Bowmore ve Port Ellen gibi efsanevi Islay damıtımevlerinin viskilerini harmanlayarak yarattığı Big Peat de malt harmanı kategorisinin en ünlü isli/turbalı örneklerinden. The Epicurean da Lowland bölgesinden single maltlarla oluşturulmuş bir malt harmanı
That Boutique-y Whisky Company
Her şişeye özel çizilen etiket ilüstrasyonlarını çok beğendiğim ve şişelediği harika viskilerle yakından takip ettiğim That Boutique-y Whisky Company nin de pek çok single malt, harman ve malt harmanı şişesi bulunuyor. Blended Malt Whisky #1, #2, #3, #4 ve #5 markanın düzenli olarak az sayıda sunduğu malt harmanları. Blended Malt Whisky #5 tam 21 yıllık bir şişe (içindeki tüm maltlar 21 veya daha fazla yıl olgunlaşmış)
Wemyss
Wemyss son yıllarda radarımda olan ve en beğendiğim bağımsız şişeleyicilerden. 2015 yılında World Whisky Awards’da Best Blended Malt ödülü aldıklarında heyecanlarını birlikte paylaşma şansı bulduğum Wemyss ekibi müthiş malt harmanlarına imza atıyor. Şu andaki malt harmanı serilerinde benim de çok beğendiğim ve yüksek notlar verdiğim 3 şişe bulunuyor: Peat Chimney, Spice King ve The Hive
Naked Grouse
The Famous Grouse un meşhur etiketsiz şişesi Naked Grouse uzun yıllar boyunca harman viski olarak üretildikten sonra Malt Harmanı kategorisindeki gelişmeye kayıtsız kalamayarak “malt harmanı” olmuş bir şişe. Naked Grouse yazımda ayrıntılarını okuyabileceğiniz gibi bu oldukça radikal bir değişim zira eski Naked Grouse şişelerinde arpa dışındaki tahıl viskileri de bulunurken artık sadece single maltlar bulunuyor. Naked Grouse, The Macallan ve Highland Park damıtımevlerinin de sahibi Edrington gruba ait bir marka o yüzden yeni Naked Grouse’ın içinde bu iki damıtımevinden viskiler olduğunu söyleyebiliriz (ancak tam viski listesi resmi olarak açıklanmıyor)
Diğer Malt Harmanları
Copper Dog ve Shackleton markalarını da mutlaka belirtmek gerek zira ATÜ duty free’de bulunabilen malt harmanları.
Whisky Show ve Whisky Live gibi viski fuarlarında tattığım, Londra ve büyük Avrupa kentlerindeki viski mağazalarında bulunabilen aşağıdaki şişeler de çok ilginç lezzet profilleri sunan malt harmanları ve bazılarının adlarını her sene açıkladığım “yılın en iyi viskileri” yazılarımda da görmüş olabilirsiniz:
- Timorous Beastie (Glengoyne, Dalmore, Glen Garioch var ancak tüm liste açıklanmıyor)
- Scallywag (Mortlach, The Macallan, The Glenrothes var ancak tüm liste açıklanmıyor)
- Cladach (Inchgower, Clynelish, Talisker, Oban, Caol Ila ve Lagavulin)
- The Gauldrons
- Rock Oyster
- The Islay Boys Flatnöse
- Elements of Islay – Peat
- Collectivum XXVIII
- Sheep Dip Islay Blended Malt
Bu yazılarımı da mutlaka okumalısınız:
Viski nasıl yapılır infografik
Viski yazarı dostum Jonny’nin Whisky Advocate için yazdığı bu makale de ilginizi çekebilir
http://whiskyadvocate.com/9-blended-malt-scotches/
